Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu ( DKB), genel olarak toplum ve
terapistlerin çoğu tarafından ya çok az anlaşılmış ya da yanlızca bir
fantezi olarak görülmüştür. Psikiyatrik popülasyonda yaygınlığı
tartışılsa da çoğu terapist bir DKB vakasıyla karşılaşmamaktadır.
Ülkemizde DKB görülme sıklığı , psikiyatri servisinde ortalama
%5.4 , psikiyatri polikliniğinde % 4.0 olarak bildirilmektedir.
Popülâsyonun %75-90'ı kadındır.
DKB'nin temel belirtileri bellek ve kimlikle ilgilidir. Kendi
içinde sürekliliği olan, birbirinin yerini alabilen kimlikler, aynı
kişide birlikte varlığını sürdürmektedir. Genel olarak alter kişilik
diye adlandırılan bu kimlikler yineleyici biçimde denetimi ele alırlar
ve algıladıkları kendilik kavramı doğrultusunda davranırlar. Bu
kimlikler belirgin olarak farklı ses, aksan, kelime dağarcığı, yüz
ifadesi, hareket özellikleri, psikolojik test bulguları, cinsiyet, yaş
farklılıkları olabilir.
DKB' li vakalarda ikiden başlayarak birçok farklı kimlik türleri
olabilir. Kimlikler arası geçiş ani ve dramatiktir. Değişim genellikle
vakanın, çevresinde psikososyal bir tehdit algılanmasıyla, stresli hale
gelmesi sonucu oluşur. Bir veya iki baskın kişilik kuraldır.Bunlardan
biri vaka tarafından orijinal kişilik ( ev sahibi kişilik ) olarak
tanımlanır.
DKB çoğunlukla sevilen bir kişi ( anne, baba,kardeş ) tarafından ya
da güvenilir bir ortamda ( ev, okul, kreş gibi) gerçekleştiğinden
sürekli ve şiddetli bir istismardan kaynaklandığı olabilmektedir.
DKB' li acı ve ısdırabı bölmenin bir yolunu bulur. Alternatif
kişiliklere bölünme , çocuğu korumanın ve mümkün olan en iyi şekilde
hayatta kalmasını sağlayan biçimlerde uygulanan bir yoldur.
Loewenstein' a
göre DKB belirti kümeleri:
1.
Sürece ait belirtiler
2. Amnezi belirtileri
-
Dalgınlıklar/hatırlanamayan zaman dilimleri
-
Hatırlanamayan davranışlar
-
Fügler
-
Nereden geldiği bilinmeyen eşyalar
-
İlişkilerde açıklanamayan değişiklikler
-
Yeteneklerde/alışkanlıklarda/ bilgilerde dalgalanma
-
Bütün yaşam öyküsünün parçalar halinde hatırlanması
-
Kronik yanlış kimlik yaşantıları
-
"Mikro"-dissosiyasyonlar
3. Otohipnotik belirtiler (kendisini yüksek hipnozabilite ile belli
eder)
-
Kendiliğinden olan trans halleri
-
Kendini kaptırma halleri
-
Kendiliğinden olan yaş regresyonları
-
Negatif varsanılar
-
İstemli anestezi
-
Vücudun dışına çıkma yaşantıları
-
Trans mantığı ("trance logic")
-
"Switching" ile birlikte göz kürelerinin yuvarlanması
("eye-rolling")
4. Travma
sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri
-
Öyküde ruhsal travma yaşantısı
-
Zihinde canlanma /Gözün önüne gelme/Yeniden yaşama
-
Kabuslar
-
Tetikleyici uyaranlara tepki/panik/anksiyete
-
Aşırı uyarılmışlık/irkilme yanıtları
-
Duygusal tepkisizlik ("numbing")/kaçınma/kopma
5. Somatoform belirtiler
6.
Affektif belirtiler
-
Depresif duygudurum
-
Duygudurumda salınımlar ("mood swings")
-
Vejetatif belirtiler (TSSB belirtilerinden ayırt edilmelidir)
-
İntihar düşünceleri ya da girişimleri/kendine fiziksel zarar verme
-
Suçluluk
-
Çaresizlik/ümitsizlik
Tedavi :
DKB'nin etkili tek tedavisi, kişilik durumlarını tanıyıp kabullenen
ve bilinmeyene yol açan ruhsal süreçleri tersine çevirmeyi hedefleyen,
travma üzerinde çalışan bir psikoterapidir.
DKB ile birlikte seyreden diğer psikiyatrik semptomlar için ilaç
kullanımı ve hastane yatışı önerilmektedir.
Psk. Merve Tepeli Yürüten