Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu ( DKB), genel olarak toplum ve terapistlerin çoğu tarafından ya çok az anlaşılmış ya da yanlızca bir fantezi olarak görülmüştür. Psikiyatrik popülasyonda yaygınlığı tartışılsa da çoğu terapist bir DKB vakasıyla karşılaşmamaktadır.

Ülkemizde  DKB görülme sıklığı , psikiyatri servisinde ortalama %5.4 , psikiyatri polikliniğinde % 4.0 olarak bildirilmektedir. Popülâsyonun %75-90'ı kadındır.

DKB'nin temel belirtileri bellek ve kimlikle ilgilidir. Kendi içinde sürekliliği olan, birbirinin yerini alabilen kimlikler, aynı kişide birlikte varlığını sürdürmektedir. Genel olarak alter kişilik diye adlandırılan bu kimlikler yineleyici biçimde denetimi ele alırlar ve algıladıkları kendilik kavramı doğrultusunda davranırlar. Bu kimlikler belirgin olarak farklı ses, aksan, kelime dağarcığı, yüz ifadesi, hareket özellikleri, psikolojik test bulguları, cinsiyet, yaş farklılıkları olabilir.

DKB' li vakalarda ikiden başlayarak birçok farklı kimlik türleri olabilir. Kimlikler arası geçiş ani ve dramatiktir. Değişim genellikle vakanın, çevresinde psikososyal bir tehdit algılanmasıyla, stresli hale gelmesi sonucu oluşur. Bir veya iki baskın kişilik kuraldır.Bunlardan biri vaka tarafından orijinal kişilik ( ev sahibi kişilik ) olarak tanımlanır.

DKB çoğunlukla sevilen bir kişi ( anne, baba,kardeş ) tarafından ya da güvenilir bir ortamda  ( ev, okul, kreş gibi) gerçekleştiğinden sürekli  ve şiddetli bir istismardan kaynaklandığı olabilmektedir.

DKB' li acı ve ısdırabı bölmenin bir yolunu bulur. Alternatif kişiliklere bölünme , çocuğu korumanın ve mümkün olan en iyi şekilde hayatta kalmasını sağlayan biçimlerde uygulanan bir yoldur.

 Loewenstein' a göre DKB belirti kümeleri:

1.   Sürece ait belirtiler

•  Alter özellikleri

•  Pasif etkilenme belirtileri

•  Varsanılar

•  Dilin kullanılışı

•  Kişilik değişimi ("switching") 

 2.   Amnezi belirtileri

•  Dalgınlıklar/hatırlanamayan zaman dilimleri

•  Hatırlanamayan davranışlar

•  Fügler

•  Nereden geldiği bilinmeyen eşyalar

•  İlişkilerde açıklanamayan değişiklikler

•  Yeteneklerde/alışkanlıklarda/ bilgilerde dalgalanma

•  Bütün yaşam öyküsünün parçalar halinde hatırlanması

•  Kronik yanlış kimlik yaşantıları

•  "Mikro"-dissosiyasyonlar

3.      Otohipnotik belirtiler (kendisini yüksek hipnozabilite ile belli eder)

•  Kendiliğinden olan trans halleri

•  Kendini kaptırma halleri

•  Kendiliğinden olan yaş regresyonları  

•  Negatif varsanılar

•  İstemli anestezi

•  Vücudun dışına çıkma yaşantıları

•  Trans mantığı ("trance logic")

•  "Switching" ile birlikte göz kürelerinin yuvarlanması ("eye-rolling")

    4.  Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri

•  Öyküde ruhsal travma yaşantısı

•  Zihinde canlanma /Gözün önüne gelme/Yeniden yaşama

•  Kabuslar

•  Tetikleyici uyaranlara tepki/panik/anksiyete

•  Aşırı uyarılmışlık/irkilme yanıtları

•  Duygusal tepkisizlik ("numbing")/kaçınma/kopma  

     5.  Somatoform belirtiler

•  Konversiyon belirtileri

•  Psödoepileptik nöbetler

•  Somatoform ağrı belirtileri

•  Somatizasyon bozukluğu/Briquet Sendromu

•  Somatik bellek

 6.  Affektif belirtiler

•  Depresif duygudurum

•  Duygudurumda salınımlar ("mood swings")

•  Vejetatif belirtiler (TSSB belirtilerinden ayırt edilmelidir)

•  İntihar düşünceleri ya da girişimleri/kendine fiziksel zarar verme

•  Suçluluk

•  Çaresizlik/ümitsizlik

Tedavi :

DKB'nin etkili tek tedavisi, kişilik durumlarını tanıyıp kabullenen ve bilinmeyene  yol açan ruhsal süreçleri tersine çevirmeyi hedefleyen, travma üzerinde çalışan bir psikoterapidir.

DKB ile birlikte seyreden diğer psikiyatrik semptomlar için ilaç kullanımı ve hastane yatışı önerilmektedir.

Psk. Merve Tepeli Yürüten