/ Published in Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar

  • Otistik Bozukluk
    Otistik Bozukluk DSM-IV-TR Tanı Ölçütleri

    1. En az ikisi (1)’inci maddeden ve birer tanesi (2) ve (3)’üncü maddelerden olmak üzere (1), (2) ve (3)’üncü maddelerden toplam altı (ya da daha fazla) maddenin bulunması:
      1. aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren toplumsal etkileşimde nitel bozulma:
        • toplumsal etkileşim sağlamak için yapılan el-kol hareketleri, alınan vücut konumu, takınılan yüz ifadesi, göz göze gelme gibi sözel olmayan birçok davranışta belirgin bir bozulmanın olması
        • yaşıtlarıyla gelişimsel düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe
        • diğer insanlarla eğlenme, ilgilerini ya da başarılarını kendiliğinden paylaşma arayışı içinde olmama (örn. ilgilendiği nesneleri göstermeme, getirmeme ya da belirtmeme)
        • toplumsal ya da duygusal karşılıklar verememe
      2. aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren iletişimde nitel bozulma:
        • konuşulan dilin gelişiminde gecikme olması ya da hiç gelişmemiş olması (el, kol ya da yüz hareketleri gibi diğer iletişim yollarıyla bunun yerini tutma girişimi eşlik etmemektedir)
        • konuşması yeterli olan kişilerde, başkalarıyla söyleşiyi başlatma ya da sürdürmede belirgin bir bozukluğun olması
        • basmakalıp ya da yineleyici ya da özel bir dil kullanma
        • gelişim düzeyine uygun çeşitli, imgesel ya da toplumsal taklitlere dayalı oyunları kendiliğinden oynamama
      3. aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici örüntülerin olması:
        • ilgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı, bir ya da birden fazla basmakalıp ve sınırlı ilgi örüntüsü çerçevesinde kapanıp kalma
        • özgül, işlevsel olmayan, alışılageldiği üzere yapılan gündelik işlere ya da törensel davranış biçimlerinde hiç esneklik göstermeksizin sıkı sıkıya uyma
        • basmakalıp ve yineleyici motor mannerizmler (örn. parmak şıklatma, el çırpma ya da burma ya da karmaşık tüm vücut hareketleri)
        • eşyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma
    2. Aşağıdaki alanlardan en az birinde, 3 yaşından önce gecikmelerin ya da olağandışı bir işlevselliğin olması:
      1. toplumsal etkileşim
      2. toplumsal etkileşimde kullanılan dil ya da
      3. sembolik ya da imgesel oyun
    3. Bu bozukluk Rett bozukluğu ya da Çocukluk Tümleşik Olmayan (Dezintegratif) bozukluğuyla daha iyi açıklanamaz.
  • Rett Bozukluğu
    Rett Bozukluğu DSM-IV-TR Tanı Ölçütleri

    1. Aşağıdakilerin hepsi vardır:
      • prenatal ve perinatal gelişme görünüşte normaldir
      • doğumdan sonraki ilk 5 ay boyunca psikomotor gelişme görünüşte normaldir (3) doğumda kafa çevresi normaldir
    2. Normal bir gelişme döneminden sonra aşağıdakilerden hepsi başlar:
      • 5 ile 48’inci aylar arasında başın büyümesinin yavaşlaması
      • Daha önce edinilmiş amaca yönelik el becerilerini 5 ile 30’uncu aylar arasında yitirmenin ardından basmakalıp el hareketleri yapmaya başlama (örn. el burma ya da el yıkama)
      • Bu bozukluğun gidişinin erken dönemlerinde toplumsal katılımın ortadan kalkması (çoğu kez toplumsal etkileşim daha sonra gelişirse de)
      • Koordinasyonu bozuk yürüme ya da vücut hareketlerinin olduğu bir görünüm
      • Ağır psikomotor retardasyonun yanı sıra sözel anlatım ve dili algılama ileri derecede bozuktur
  • Çocukluğun Tümleşik Olmayan (Dezintegratif) Bozukluğu
    Çocukluğun Tümleşik Olmayan (Dezintegratif) Bozukluğu DSM-IV-TR Tanı Ölçütleri

    1. Doğumdan sonraki 2 yıl içinde yaşına uygun sözel olan ve olmayan iletişim, toplumsal ilişkiler, oyunlar ve uyumsal davranışların olması ile kendini belli eden görünüşte olağan bir gelişmenin olması.
    2. Aşağıdakilerden en az iki alanda daha önce edinilmiş olan becerilerin (10 yaşından önce) klinik olarak önemli ölçüde yitirilmesi:
      • sözel anlatım ya da dili algılama
      • toplumsal beceriler ya da uyum davranışları
      • bağırsak ya da mesane kontrolü
      • oyun
      • devinsel (motor) beceriler
    3. Aşağıdakilerden en az iki alanda olağandışı bir işlevselliğin olması:
      • toplumsal etkileşimde nitel bir bozulma (örn. sözel olmayan davranışlarda bozulma, yaşıtlarıyla ilişki kuramama, toplumsal ya da duygusal karşılıklar verememe)
      • iletişimde nitel bozukluklar (örn. konuşulan dilin gelişiminde gecikme olması ya da hiç gelişmemiş olması, bir söyleşiyi başlatamama ya da sürdürememe, dilin basmakalıp ve yineleyici bir biçimde kullanılması, çeşitli imgesel oyunlar oynamama)
      • devinsel (motor) basmakalıp davranışlar ve mannerizmler de içinde olmak üzere davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici örüntülerin olması
    4. Bu bozukluk başka özgül bir Yaygın Gelişimsel Bozukluk ya da şizofreni ile daha iyi açıklanamaz.
  • Asperger Bozukluğu
    Asperger Bozukluğu DSM-IV-TR Tanı Ölçütleri

    1. Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren toplumsal etkileşimde nitel bozulma:
      • toplumsal etkileşim sağlamak için yapılan el-kol hareketleri, alınan vücut konumu, takınılan yüz ifadesi, göz göze gelme gibi sözel olmayan birçok davranışta belirgin bir bozulmanın olması
      • yaşıtlarıyla gelişimsel düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe
      • diğer insanlarla eğlenme, ilgilerini ya da başarılarını kendiliğinden paylaşma arayışı içinde olmama (örn. ilgilendiği nesneleri göstermeme, getirmeme ya da belirtmeme)
      • toplumsal ya da duygusal karşılıklar vermeme
    2. Aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici örüntülerin olması:
      • ilgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı, bir ya da birden fazla basmakalıp ve sınırlı ilgi örüntüsü çerçevesinde kapanıp kalma
      • özgül, işlevsel olmayan, alışılageldiği üzere yapılan gündelik işlere ya da törensel davranış biçimlerine hiç esneklik göstermeksizin sıkı sıkıya uyma
      • basmakalıp ve yineleyici motor mannerizmler (örn. parmak şıklatma, el çırpma ya da burma ya da karmaşık tüm vücut hareketleri)
      • eşyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma
    3. Bu bozukluk, toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında klinik olarak belirgin bir sıkıntıya neden olur.
    4. Dil gelişiminde klinik açıdan önemli genel bir gecikme yoktur (örn. 2 yaşına gelindiğinde tek tek sözcükler, 3 yaşına gelindiğinde iletişim kurmaya yönelik cümleler kullanılmaktadır).
    5. Bilişsel gelişmede ya da yaşında uygun kendi kendine yetme becerilerinin gelişiminde, uyum davranışlarında (toplumsal etkileşim dışında) ve çocuklukta çevreyle ilgilenme konusunda klinik açıdan belirgin bir gecikme yoktur.
    6. Başka özgül bir Yaygın Gelişimsel Bozukluk ya da Şizofreni için tanı ölçütleri karşılanmamaktadır.
  • Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk
    Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk DSM-IV-TR Tanı ÖlçütleriKarşılıklı toplumsal etkileşimde ağır ve yaygın bir gelişimsel bozukluk olmasının yanı sıra sözel olan ve olmayan iletişim becerilerinin gelişmesinde bir bozukluk olmasına ya da basmakalıp davranış, ilgiler ve etkinlikler bulunmasına karşın özgül bir Yaygın Gelişimsel Bozukluk, Şizofreni, Şizotipal Kişilik Bozukluğu ya da Çekingen Kişilik Bozukluğu için tanı ölçütleri karşılanmıyorsa bu kategori kullanılmalıdır. Sözgelimi, bu kategori “atipik otizmi” kapsar – başlangıç yaşının geç olması, semptomların atipik olması ya da gözlenen semptomların tanı koymak için yetersiz kalması ya da bunların hepsinin bir arada bulunması nedeniyle Otistik Bozukluk için tanı ölçütlerini karşılamayan klinik görünümler.

What you can read next

Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenliğin Diğer Bozuklukları
Bebek ya da Küçük Çocukların Beslenme ve Yeme Bozuklukları
Mental Retardasyon (Zeka Geriliği)