Paranoid kişilik bozukluğu olan kişiler sürekli şüpheci ve genel olarak insanlara güvensizlikle karakterizedir. Sık olarak düşmanca, huzursuz ve kızgınlardır. Mutaassıp, adaletsizliği biriktirici, patolojik kıskançlığı olan eş ve kavgacı garip huyları olan kişilerin paranoid kişilik bozukluğu vardır.
Paranoid kişilik bozukluğunun yaygınlığı % 0,5–2,5’dir. Bozukluğu olan kişiler nadiren tedavi arayışı içine girerler. Eşi ve iş arkadaşları teşvik edici olduklarında işbirliği yaparlar ve bundan rahatsızlık duyarlar. Şizofrenik hastaların yakınları reaktif olarak kontrollerden daha yüksek paranoid kişilik bozukluğu gösterir. Bozukluk erkeklerde kadınlardan daha yaygındır ve ailevi geçiş göstermektedir. Azınlıklar, göçmenler ve sağırlar arasında genel popülasyodan daha yüksek oranda görüldüğüne inanılmaktadır.
Paranoid kişilik bozukluğunun esas özelliği yaygın ve erken ergenlikte başlayan ve birçok durumda bulunan diğer insanların hareketlerini küçültücü ve tehdit edici olarak algılayan haksız duyarlılıktır. Sık sık, kanıtı mümkün olmaksızın, arkadaşlarının ve beraberindekilerinin güvenirliğini veya bağlılığını sorgular. Sık olarak bu gibi kişiler patolojik olarak kıskançtır, eşlerini veya cinsel partnerlerinin sadakatini kanıtı olmaksızın sorgular.
Hastalar kendi duygularını dışsallaştırır ve projeksiyon savunmasını kullanırlar, kendilerinin kabul edemediği düşüncelerini ve dürtülerini başkalarına yönlendirirler.
Bozukluğu olan hastalar afektif olarak kısıtlanmıştır ve duygusuz görünürler. Gerçekçi ve objektif olmakla kendileriyle gurur duyarlar, ancak onlar sıcak değildirler, güç ve kıdeme önem veririler, zayıf hasta sağlıksız göründüklerinde küçümseyici tavır gösteririler.
Paranoid kişilik bozukluğu bazı kişilerde yaşam boyu sürer. Bazılarında ise şizofreninin habercisidir. İş ve evlilik sorunları yaygındır.
Seçilecek tedavi psikoterapidir. Paranoid hastalar grup psikoterapisi için elverişli değildirler, davranış tedavisinin zorlayıcılığını da muhtemelen kabullenmezler.